Zekâ testleri, özellikle klinik ve eğitim ortamlarında tanı koyma, yorumlama ve doğru bir eğitim uygulamak için bireyin güçlü ve gelişime açık yanlarını belirlemede önemli araçlardır. Bazı alanlarda gelişime daha açık kanalları olması çocuğu yetersiz değerlendirmenin ölçütü olmamalıdır. Çocuk gelişmiş ve gelişime açık yanlarıyla beraber bir bütündür. Zekâ testlerinin gelişimi, psikologların yetişkin ve çocukları bir bütün olarak değerlendirmek istemelerinden dolayı hız kazanmıştır.
Çocukları değerlendirmek ve tanımlamak için çeşitli psikolojik değerlendirme araçları kullanılır. Değerlendirme araçları genellikle standartlaştırılmış psikolojik testleri (zeka, başarı, sosyal olgunluk ve kişilik testleri), ebeveyn ve öğretmen raporlarını, çocuğun davranışlarına ilişkin gözlemleri ve çocuğun yaratıcılığının değerlendirilmesini içerir.
Zeka Testi Hangi Amaçlarla Kullanılır?
Zekâ testlerinin çeşitli kullanım amaçları bulunmaktadır. Bu amaçlar aşağıdaki gibidir;
- Yaşıtlarına göre zihinsel becerilerindeki gerilikten dolayı okul başarısızlığı gösteren çocukların saptanarak, zihinsel potansiyellerini en iyi şekilde kullanabilecekleri koşullardan (özel eğitim) yararlanmalarını sağlamada
- Herhangi bir hastalıkla birlikte görülen zihinsel ya da motor geriliğin saptanarak, ayırt edici tanıya katkıda bulunmada
- İlaç tedavisi, ameliyat ya da değişik müdaheleler sonucu oluşabilecek zihinsel yıkım veya gelişimin belirlenmesi için müdahale öncesi ve sonrası değerlendirmede
- Bazı ilerleyici hastalıklarda hastalık sürecinde ortaya çıkabilecek zihinsel ya da motor yıkımın belirlenmesinde zekâ ölçekleri kullanılmaktadır.
Çocuklar için Geliştirilen Test Çeşitleri Nelerdir?
Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği (WISC), 6-16 yaş arası çocukların zeka ve bilişsel düzeylerini belirlemek için geliştirilmiştir ve çeşitli alt testler ile bileşik veya indeks puanları sunar bizlere. Üstün zekalı çocukları belirlemede anahtar kriter zeka puanı – toplam veya genel zeka bölümü (IQ) puanıdır. Buna göre, 130 puandan yüksek veya ona eşit toplam IQ elde eden bir çocuk yüksek zekalı olarak tanımlanır. Bazen ebeveynler çocuğun zeka puanını öğrenmek için bu testin uygulanmasını talep ederler ancak amaç çocuğun zeka puanından ziyade yukarıda da bahsedildiği gibi çeşitli alanlardaki (sözel bilgi, sözel ifade, algısal akıl yürütme ve organizasyon, sosyal bilgi, kısa süreli işitsel bellek, dikkat, konsantrasyon, zihinsel işlemleme hızı, görsel-motor ve ince motor koordinasyon) konumunu belirlemektir. Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği-IV (WISC-4) ise yine çocukların bilişsel yeteneklerini ölçen, Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği-III’ün yenilenmiş güncel halinde klinik ölçme aracıdır. Türkçe’ye uyarlanan WISC-4, yıllardır hastanelerde, kliniklerde, rehberlik araştırma merkezlerinde ve araştırma alanlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle, özel eğitime ihtiyaç duyan çocukların değerlendirilmesinde, bir değerlendirme aracı olarak önemli bir rol oynar.
Uygulanan temel alt testler çocuğun sözel bilgi, sözel ifade, algısal akıl yürütme ve organizasyon, sosyal bilgi, kısa süreli işitsel bellek, dikkat, konsantrasyon, zihinsel işlemleme hızı, görsel-motor ve ince motor koordinasyon becerilerini ölçmektedir. Uygulama bireysel yürütülmektedir. Tüm testin uygulaması ortalama 2 saat sürmektedir; fakat her çocuğun farklı çalışma hızı ve motivasyon düzeyine bağlı olarak test süresi farklılaşabilmektedir.
Gerekli görüldüğü durumlarda WISC-IV testi merkezimizde bu testin uygulama sertifikasına sahip uzmanlar tarafından uygulanmaktadır.
C.A.T Testleri, Çocuk Algı ve Kavrama Testleri olarak bilinir. Genel anlamıyla değişik hayvan tasvirleri içeren 10 resimden oluşan projektif bir tekniktir. Yaşları 3 ila 10 yaş arasındaki her cinsiyetten çocuğa uygulanabilir. Bir çocuğun figürleri ve figürler arasındaki ilişkileri anlaması ve figürlerle kendini ifade etmesi için tasarlanmıştır. Asıl amacı çocukların hayvan figürleri yardımıyla kendilerini tanıması, kendileri, ebeveynleri ve dünyayla ilişkilerini hikayeler yoluyla ifade edebilmesidir. Figürleri bağdaştırmaya yarayan itici güçlere odaklanmayı amaçlar. Çocukların kişilik ve karakterlerini analiz etmek için kullanılır.
Gerekli görüldüğü durumlarda CAT testi merkezimizde bu testin uygulama sertifikasına sahip uzmanlar tarafından uygulanmaktadır.
Denver Gelişimsel Tarama Testi (DDST) ilk kez 1967 yılında yayınlanan bebeklere ve okul öncesi çocuklara (0-6 yaş grubu) yönelik bir gelişim ölçme testidir. Asıl amacı basit bir tarama yöntemi yoluyla çocuk ve bebeklerdeki yavaş gelişime kanıt aramak ve gelişimsel sorunları saptamaktır. Gelişimsel gecikme ve sakatlık riski bulunan çocuk ve bebekleri tespit etmek ve tanımlamak için kullanılan ve geliştirilen ilk tarama testlerinden birisidir. Format olarak pediatrik büyüme çizelgelerine benzer. Doğumdan 6 yaşa kadar olan çocuk ve bebeklerin 105 gelişimsel ögeleri kronolojik olarak yatay yaş çizgilerine yerleştirilir. Bu çizgiler dört ana işlevi kapsar: genel kaba motor fonksiyonlar, dil gelişimi, detaylı ve ince motor fonksiyonlar ve kişisel ve sosyal gelişim fonksiyonları. Her gelişimsel öge için yaş doğrultusunda standardize edilmiş grafikler bulunur. Bu grafikler bebek ve çocukların gelişim verileri ile kıyaslanarak yavaş gelişim tespit edilmeye çalışılır.
Gerekli görüldüğü durumlarda DENVER testi merkezimizde bu testin uygulama sertifikasına sahip uzmanlar tarafından uygulanmaktadır.
Kaufmann’nın Çocuklar için Değerlendirme Bataryası (K- ABC)
Alan S. Kaufman ve eşi Nadeen Kaufman tarafından okul öncesi ve öğrenme güçlüğü çeken çocukların değerlendirilmesi amacıyla geliştirilmiştir. Bu testin amacı, saf teorik ve deneysel yapıya dayanarak çocukların zihinsel yeteneklerini ölçmektir. Aynı zamanda gerçek bilgi (başarı) ile problem çözme yeteneği (bilişsel süreç) arasında farklılaştırma yapmayı da hedeflemektedir. Eğitimsel planlama ve yerleştirme, nörolojik değerlendirme durumlarında kullanılabilmektedir. Uygulama süresi 35-85 dakika arasında değişen; 2 yaş 6 aylıktan, 12 yaş 6 aylığa kadar uygulanabilen bir testtir.
Testlerin Sonucu Bize Ne İfade Edecek?
Çocuk ve gençlerimizin biricikliği büyürlerken göz ardı edilebilmektedir. Oysaki psiko-sosyal gelişimlerinden öğrenme yollarına kadar birçok alanda çocuk ve gençlerimiz farklı yollardan geçmektedir. Dolayısıyla bu yollarda ihtiyaç duydukları destek ya da yardımlar da farklılaşmaktadır. Psikolojik testlerin uygulanması sayesinde, çocuk ya da gençlerin değerlendirilen alanlarda nasıl bir performans sergilediği, hangi alanlarının güçlü yanları olduğu ve hangi becerilerinin desteklenmesi gerektiği öğrenilmektedir. Performansın yanında, test sırasında yapılan klinik gözlem ve öncesinde alınan gelişim öyküsü göz önüne alınarak hazırlanan öneriler kısmında, hem ebeveynlere hem de okula yönelik olacak şekilde çocuğun zeka ve psikolojik gelişimini destekleyecek tavsiyeler ve gerekli yönlendirmeler de bulunmaktadır.
Alıntılanan Kaynaklar:
- Turkish Journal of Psychology, June 2017, 32(79), 92–94. Summary. Comparison of WISC-Rand WISC-IV. Intelligence Scores in Gifted Children. İbrahim Yiğit.
- Bellak, L., & Bellak, S. S. (1949). Children’s Apperception Test.P.S. Co., P.O. Box 42, Gracie Sta.
- Frankenburg, W.K., & Dodds, J.B. (1967). The Denver Developmental Screening Test. 71-2.