Kendinizi, istemediğiniz bir döngünün içinde bulduğunuz anlar oluyor mu? Neden hep benim başıma geliyor cümlesi size sık sık uğruyor mu? 1980’lerin ortasında Jeffrey Young ve Janet Klosko, bu soruları anlamlandırmak için şema terapisini oluşturdular.
Şemanın Tanımı
Başlangıcını çocukluk deneyimlerimizin oluşturduğu şemalarımızı; hayatımız boyunca tekrar eden, hiç de iyi niyetli olmayan hissetme ve düşünme kalıpları olarak tanımlayabiliriz. Örneğin “Hiçbir zaman başarılı olamayacağım” bir olumsuz şema cümlesidir. Benlik anlayışımızı da bu kalıplar şekillendirir. Şemalarımızın yıkıcı ve katı bir yönü olduğunu biliyoruz. Şemalarımıza okları çevirmek; benliğimizin tanıdığı, kontrol edebildiği dünyanın dışına –bilinmeyene ama sağlıklı olana- gitmeyi gerektirir. Bu yolculuk; rahatsız edici, güvensiz ve belirsizdir. Şemalar, sağlıksız düşüncelerin limanı olsa da bize evde olmanın rahatlığını sunduğu için “doğrusu buymuş” gibi gözükür. Dolayısıyla o yolculuğa hiç başlamamak daha cazip gelir.
Şemaların Yetişkinliğe Yansıması
Çocukken zarar gördüğümüz durumları; yetişkinliğimizde bize acı verse dahi, tanıdık oldukları için yeniden ve yeniden oluşturuyoruz. Burada sosyal izolasyon şemasını örnek olarak verelim. Çocukken bir nedenden ötürü dışlanmış biri; yetişkinliğinde sosyalleşebileceği ortamdan kaçınabilir, diğerlerinin gözünden nasıl göründüğünü sürekli düşünüp kalabalıklara karışmayabilir ve mesleğini, öteki insanlarla en az iletişim hâlinde olacağı şekilde seçebilir.
Şemaları Değiştirmek Mümkün Mü?
Sorunun yanıtı, Klosko ve Young’ un kendine yardım kitabında “büyük oranda evet” olarak cevaplanıyor. Ancak bu evet’i sağlayan şeyler; arkasında yüzleşmeyi, acıyı deneyimleme isteğini, şemayı değiştirmek için istikrarlı olarak çabalamayı, gözlemlemeyi ve anlamayı içermektedir.
Sahip olunan şema örüntüsünü değiştirmek için öncelikli olarak şemayı tanımlamak ve isimlendirmek gerekiyor. Ardından şemayı hissedip, çocukluğunuzdaki kökenlerine teması sağlanmalı. Temasa geçildikten sonra, şemanın geçerli olmadığına dair mantıklı kanıtlar bulunmalıdır. Şema örüntüsüne ayrıntılı bir şekilde dikkat edip, örüntüyü bozacak adımlar yazılmalıdır. İlgili adımlar, pes etmeden denemeye devam edilmelidir. Bu aşama, üzerinde uzunca çalışmayı gerektirir. Kararlılık ve yüzleşmeyle sonuç elde edilebilir. Son aşamada ise ebeveyninizle ilgili bir karara varmak yer alıyor: Affetmek veya bütün iletişimi koparmak gibi.
Kurumumuz bünyesinde şema terapisi desteği sunan uzmanlarımız bulunmaktadır. Bu yaklaşımla şekillenen bir psikoterapi desteği almak isterseniz bizlere ulaşabiliriz.
Not: Profesyonel bir yardım alarak bu süreçleri anlamlandırmak, sizin için kolaylaştırıcı olacaktır. Terapist desteğiyle beraber kaynakta belirttiğim kitabı okumak, yol haritanızı daha rahat bir şekilde çizmenize olanak tanıyabilir.
Yazan: Psikolog Berfin Karakaya
Kaynaklar
Karakaş, S. (2017). Prof. Dr. Sirel Karakaş Psikoloji Sözlüğü: Bilgisayar Programı ve Veritabanı – www.psikolojisozlugu.com (sürüm: 5.2.0/2022)
Young, J. E., ve Klosko, J. S. (2017). Hayatı yeniden keşfedin (13. Baskı). (S. Kohen ve D. Güler, Çev). İstanbul: Psikonet Yayınları. (Özgün kitabın basım tarihi, 1993).