Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir?
Hayatımız boyunca birçok zorlayıcı deneyime maruz kalabilir, psikolojik olarak yıpranabilir, istemediğimiz duygu ve düşüncelerle yüzleşebiliriz. Deneyimlediğimiz durumun ne olduğu kadar bizim o durumu nasıl algıladığımız da psikolojik iyi oluşumuz için büyük önem taşır. Birçok farklı terapi yaklaşımında da olduğu gibi, bilişsel davranışçı terapide (BDT) de duygu, düşünce ve davranışlar birbirleriyle bağlantılıdır. Bir bütün olarak ele alındıklarında anlamlanabilirler. Bilişsel davranışçı terapinin temel amacı zorlayıcı durum ve duygularla başa çıkabilmek için işlevsiz/olumsuz düşüncelerin (bilişsel) ve davranışların değiştirilmesine güvenli ve sansürsüz bir ortamda yardımcı olmaktır. Terapide hedeflenen; olaylara karşı yıkıcı,
işlevsiz düşünce ve inançlarımızı değiştirerek sorunlardan kaçmak ya da sorunları yok saymak yerine kişinin öz kaynaklarını belirlemek ve bu kaynakları kullanarak sorunlara karşı daha sağlıklı baş etme becerileri kazandırmaktır.
Bilişsel Davranışçı Terapide Süreç Nasıl İlerler?
Bilişsel davranışçı terapinin en önemli ayırıcı özelliklerinden biri “şu ana” odaklanmasıdır. Terapi esnasında, kişiye o an aktif olarak sorun yaratan, rahatsızlık veren konular ele alınmakta ve bu konular çalışılmaktadır. Yukarıda bahsedildiği gibi BDT duygu, düşünce ve davranışlara önem verir, seans süresinde ele alınan sorunlara karşı hissedilen duygular, süregelen düşünce
ve davranışlar ayrı ayrı ele alınarak kişiye rahatsızlık veren noktanın bulunması amaçlanır. Bu amaç doğrultusunda terapist ve danışanın iş birliği büyük önem arz eder. Terapi sürecinde belirlenen olumsuz düşüncelerin değişimi için terapist danışana psiko-eğitim verebilir, uygun sorularla danışanın uygunsuz düşünce yerine konabilecek alternatifleri üretmesi konusunda teşvik edebilir, seans içinde danışanı zorlayıcı durum/düşünceye karşı seviyeli maruz bırakma uygulayabilir. Belirlenen alternatiflerin gerçek hayatta uygulanarak kişinin zorlayıcı düşünce, duygu ve davranışlarının hafiflemesi beklenir. BDT’de iş birliği sadece seans süresinde değil seans aralarında da verilen çalışma ve ödevlerle devam eder. BDT seans süreleri kişiye, soruna ve ihtiyaca göre değişiklik gösterir. Süreç sonunda nihai hedef, aktif sorunun azalmasıyla beraber kişinin ilerleyen dönemlerde karşılaştığı zorlayıcı deneyimler karşısında edinilen daha sağlıklı baş etme becerilerini uygun bir biçimde kullanmasıdır. BDT çocuk, ergen ve yetişkinlerde uygulanabilen bir yöntemdir. Seanslar yüz yüze ya da online olarak gerçekleşebilir.
Bilişsel Davranışçı Terapide Hangi Konularla ve Kimlerle Çalışılabilir?
Bilişsel davranışçı terapi, temelini bilimsel araştırmalarla destekleyen, kanıta dayalı bir yaklaşımdır. BDT’de depresyon, anksiyete, fobi, travma sonrası stres bozukluğu, uyku ve yeme bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluk, madde kullanım bozuklukları, bipolar bozukluk, cinsel bozukluklar gibi oldukça geniş yelpazede birçok psikolojik rahatsızlık çalışılmaktadır. Bunlar haricinde, herhangi bir tanı olmaksızın, kişiyi zorlayan stresli yaşam durumları da (evlilik,boşanma, göç, iş değişikliği, ebeveynlik, yas vb.) bilişsel davranışçı terapide sıklıkla çalışılan ve başvuran kişiye bu sorunlar karşısında daha olumlu bir tutum, daha yapıcı bir baş etme becerisi kazandıran bir yaklaşımdır. Bu sürecin kişiye fayda sağlayabilmesi için danışanın terapistiyle güvenli bir ilişki kurması ve çalışmayı sürdürmek konusunda motive hissetmesi önemlidir.
Referanslar:
Fenn, K., & Byrne, M. (2013). The key principles of cognitive behavioural therapy. InnovAiT: Education and Inspiration for General Practice, 6(9), 579–585. https://doi.org/10.1177/1755738012471029
Beck Institute for Cognitive Behavior Therapy. https://beckinstitute.org/
